Nevruz her yıl 21 Mart'ta kutlanıyor. Birçok ülke tarafından farklı şekilde kutlanılan Nevruz bayramı için en sık görülen kutlama büyük bir ateşin üstünden atlamak.
Kelime anlamı Farsça'da "yeni gün" olan Nevruz, "yılın ilk günü" anlamına geliyor. Nevruz, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tataristan, Uygur Bölgesi, Anadolu ve Balkanlarda geleneksel kutlamalarla canlılığını günümüzde de sürdürüyor.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 23 Şubat 2010'da aldığı kararla 21 Mart'ı Uluslararası Nevruz Günü ilan etmiştir.
NEVRUZ NE ZAMAN KUTLANIR?
Anadolu ve Orta Asya kültürlerinde baharın gelişini müjdeleyen Nevruz Bayramı Türkiye'de 21 Mart'ta kutlanıyor.
Gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart'ta güneş göçmen kuşlar gibi kuzey yarımküreye yönelir.
21 Mart ile birlikte havalar ısınmaya, karlar erimeye, ağaçlar çiçeklenmeye, toprak yeşermeye, göçmen kuşlar yuvalarına dönmeye başlar.
Bu nedenle 21 Mart bütün varlıklar için uyanış, diriliş ve yaradılış günü olarak kabul edilerek, Nevruz/YENİGÜN bayramı adıyla kutlanır.
Nevruz’un ilk kez kimler tarafından nasıl kutlanmaya başlandığı kesin bir surette bilinmese de yazılı kaynaklarda farklı rivayetler bulunmaktadır. Mezopotamya uygarlıklarında, bahar ve güz başlangıçlarında şenlikler yapıldığı bilinmektedir. Sümerler, hasat dönemi olan güz başlangıcında, Babiller bahar başlangıcında kutlamalar yapardı. Çin kaynaklarında Hunların MÖ. 3. yüzyılda bahar şenlikleri düzenledikleri kayıtlıdır. Yine Çin kaynaklarında Türklerin Ergenekon’dan çıkış gününün 21 Mart’a denk geldiği bilinmektedir.
NEVRUZ BAYRAMI NASIL KUTLANIR?
Selçuklu ve Osmanlı'da millî bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir kültür olarak bu gün hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adi verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler ve Yezidiler'de 21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdir. Bu şölende yemekler dağıtılıp oyun oynanır ve baharın ilk günü kutlanır.
Toplumdaki yansımaları
Türklerin Ergenekon'dan demirden dağları eriterek çıkmalarını (Ergenekon Destanı), baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanır.
Türkiye'de bir gelenek, Türk Cumhuriyetleri'nde ise resmî bayram olarak kutlanırken, 1995 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti tarafından Bayram olarak kabul edilen bir gün haline gelmiştir. Ayrıca 21 Mart gününü içine alan hafta "Türk Dünyası ve Toplulukları Haftası" olarak da kutlanmaktadır.
Anadolu'da Mevleviler'de de kutlanan nevruz, "selam" sözüyle başlayan ve yedi ayetten oluşan bir duayla kutlanırdı: "Ey gece ve gündüzün tedbircisi, ey gözleri ve gönülleri başka hale çeviren, ey kudret ve halleri değiştiren! Halimizi en güzele çevir!".
Bektaşilerde ise dergahlarda toplanılarak, cem ayinleri yapılarak dualarla başlardı. Ve bu dualar genellikle ahlak ve ruh temizliği üzerine olurdu. Dua faslı bittikten sonra herkese süt ikram edilerek, "Nevrûziyeler" okunurdu.
Anadolu'da birçok yerde nevruz, Allah'a secde ve iman ile kutlanırdı. Değişik yerlerde de eğlenceler düzenlenir; evler temizlenir, yemek şölenleri verilir, küs olanlar barışır; suçlular affedilirdi.
Nevruz gününde göze sürme çekildiğinde, bazı hastalıklardan ve özellikle göz ağrısından kurtulunacağına, gusül abdesti alanın o yıl içerisinde hastalıktan uzak kalacağına inanılırdı.
NEVRUZ NASIL KUTLANIR?
Nevruz sabahı erken kalkmak, özel olarak hazırlanmış suyla yıkanmak ve en güzel kıyafetleri giymek yaygın bir gelenektir. Gün boyunca doğayla iç içe vakit geçirilir, açık alanlarda eğlenceler düzenlenir.
Nevruzun önemli simgelerinden biri de ateş ve sudur. Günahlarından arınmak isteyenler ateşin üzerinden atlayarak kötü enerjilerden kurtulduklarına inanır. Suya girme ya da suyun üzerinden atlama ritüelleri de arınmanın başka bir yoludur.
Kutlamalar sırasında büyük sofralar kurulur ve bolluk dileğiyle çeşitli yemekler hazırlanır. Bu sofralarda yer alan 7 çeşit yemek, bereketin simgesi olarak kabul edilir. Ayrıca, "semeni" adı verilen gelenekte, buğday ya da arpa filizlendirilerek sofralara yerleştirilir; bu, tarımsal verimliliğin artmasını simgeler.
Türbeler ve mezarlıklar ziyaret edilerek geçmişin büyükleri anılır. Bu, nesiller arasında bir bağ kurmanın ve atalara saygı göstermenin önemli bir parçasıdır.
Nevruz, toplumsal birlikteliğin pekiştirildiği, eğlenceli etkinliklerin yapıldığı bir bayramdır. Yumurta boyama ve tokuşturma geleneği, doğurganlık ve bolluğu simgeler. İnsanlar şarkılar söyleyerek, şiirler okuyarak ve danslar ederek bu özel günü kutlar.
