Davranışsal yaklaşım, kişideki gözlemlenebilen davranışları önemseyen ve inceleyen bir yaklaşım türüdür. Sadece insanı incelemekle kalmamış olan bu yaklaşım bazı hayvanların; kedilerin, köpeklerin, kuşların ve civcivlerinde birçok davranışlarını incelemiş ve analiz etmiştir.
Öncüleri: Watson, Skinner, Pavlov
Davranışsal Yaklaşımın Amacı Nedir?
Davranışsal yaklaşımın çıkma amacı kişinin davranışlarını ve hareketlerini değiştirmektir. Kişiyi manipüle edip davranışlarını ve hareketlerini bizim istediğimiz şekilde, istediğimiz gibi yapmasını sağlamaktır. Ayrıca bazı hasta kişilerdeki fobilerin (korkuların) yok olmasını ya da azalmasını sağlamıştır. U-T (uyaran ve tepki) mantığını savunmuştur. Yani sana gelen uyarıcı değişirse, sonucuda değişir.
Davranışsal Yaklaşımın Özellikleri
- Davranışlar ve hareketler bütün halinde değil, tek tek parçalar halinde incelenip yorumlanır.
- Davranışlar ve hareketler tamamen realist bir gözlemlemeyle incelenir.
- Çevre ve dış etkenler davranış ve hareketlerde sürekli etkilidir.
- Pekiştirilen tüm davranış ve hareketlerin öğrenildiğini savunur.
- Davranış ve hareketlerdeki tüm bozulmaların sebebi yanlış koşullanmadır.
- Hiçbir davranış ve hareket doğuştan gelmez. Birey doğduğunda boş bir levhadır.
Davranışsal Yaklaşımın Temelleri
- Öğrenme, yeni davranış ve hareket biçimi olarak yorumlanır.
- Deneyim ve tecrübeler son derece önemidir. İnsan yeni bilgileri onu keşfederek öğrenir.
- Zihin karanlık kutu gibidir ve önemli olan karanlık kutu değil, karanlık kutuya ne girip çıktığıdır.
- Davranış ve hareket bozukluklarının yanlış öğrenim ile olduğunu savunup, yeniden öğrenim ile bu bozukluğun kalkacağını ve düzeleceğini savunur.
Davranışsal Yaklaşımın Koşulları (Klasik Koşullanma)
Pavlov’un Köpeği
Pavlov bir deney yapar. Kendi köpeğini aç bırakır ve bir süre sonra köpeğinin yanına gelir. Köpeğine yemeği göstermeden zili çalar ve ardından köpeğine yemeği gösterir. Yemeği gösterdikden sonra köpeğinin salyaları akar. Bu hareketi defalarca kez tekrarlar, yemeği saklayıp zile basar ve sonra yemeği gösterir ve köpeğinin yine salyaları akar. Aradan zaman geçtikten sonra yemeği göstermeden zile basınca köpeğinin salyaları akmaya başlar.
Davranışsal Yaklaşım Koşulları (Edimsel Koşullanma)
Skinner’in Faresi
Skinner bir farenin önüne kırmızı ve mavi buton olmak üzere 2 buton koyar. Fare kırmızı butona basınca yemek alırken, mavi butona basınca elektrik şoku yer. Fare birer kez deneyimledikten sonra mavi butona bir daha asla basmaması gerektiğini anlar.
Davranışsal Yaklaşıma Yönelik Eleştiriler
Bilişselciler, davranışçı yaklaşıma karşı çıkar. İnsan davranış ve hareketlerinin sadece etki alanıyla olmadığını (uyaran ve tepki), düşünce ve duygularıyla da davranış ve hareketlerinin değiştiğini savunur.
Bir diğer eleştiri ise davranışçıların sadece gözlemlenebilen şeyleri ele almasıdır. Bilinçaltını yok saymasıdır. Gözlemlenemeyen şeylerin aslında öğrenilmediğini savunur ve bir şeyi özellikle öğrenmek gerektiğini savunur. Bilinçaltı gizliden gizliye öğrenir fakat bunu gerektiği yerde işler, direkt öğrenmez.
