Türkiye'nin her noktasının deprem bölgesi olduğuna dikkat çeken Özmen, Bursa ve Ankara konusunda ise ürküten uyarılar yaptı. Bursa'da yıllardır büyük deprem olmamasının tehlikeyi artırdığına işaret eden Özmen, Ankara'nın da sanılanın aksine deprem bakımından masum olmadığını vurguladı.
Türkiye'de kaç tane diri fay var?
Sputnik Türkiye'ye konuşan Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen, Türkiye'de bine yakın fayın olduğunu söyledi.
Özmen, "MTA 2012 yılında diri fay haritasını yayınladı. Bu haritadan sonra sadece 6 Şubat Depremi oldu ya orada kırılan fay hatların üzerine güncelleme yaptı. Kırılan fayları göstermek adına. Onun haricinde güncelleme yapılmadı. Diri fay ile ilgili çalışmalar MTA, AFAD ve üniversiteler tarafından sürekli yapılıyor. Haritalara henüz resmi olarak yansıtılmadı. Yeni faylar da keşfedilmiş durumda. Örnekle 1992 yılında MTA ilk kez yayınlamıştı diri fay haritasını, 135 taneydi diri fay. 2012 yılında 500'ün üzerinde fay olduğu ifade edildi. Bize yakın deprem potansiyeli olan fayları da eklersek sayı bine yaklaşıyor. İlerleyen yıllarda sayı artacaktır" dedi.
'Evimin altından fay geçiyor mu?' sorusuna nasıl yanıt bulunur?
Türkiye'nin dört bir yanında fay hatları bulunuyor. Peki 'evimin altından fay geçiyor mu?' sorusuna nasıl yanıt bulunacak?
Özmen, "Ülkemiz örümcek ağı gibi diri faylarla kaplanmış durumda. Deprem tehlike haritası var AFAD'ın. Buraya E-devlet şifresi ile giriliyor. Buradan deprem tehlike haritası üzerinden kendi bulunduğu yere ne kadar uzağından fay geçiyor öğrenebiliyor. Bu haritalar çok hassas değil, fikir verme amaçlı yoksa doğrudan evin altından fay geçip geçmediğini anlamak için detaylı harita olması lazım" diye konuştu.
Deprem riski ve deprem tehlikesi farklı mı?
Doç. Dr. Özmen, deprem konusunda tehlike ve risk kavramlarının yanlış anlaşıldığına dikkat çekti ve farkı "Tehlike ve risk kavramı farklı. Tehlike olma olasılığı olan depremlerdir. Bu tehlike gerçekleştiği an deprem olduğu zamanki çalışmalara da risk çalışması diyoruz" sözleriyle açıkladı.
Türkiye'de en tehlikeli deprem bölgesi neresi?
Özmen, Kuzey Anadolu Fayı'nın Marmara ucuna vurgu yaptı ve "Kuzey Anadolu Fayı Erzincan'dan Marmara Denizi içine kadar olan kısmı kırıldı. Deprem olasılığı düşük. Ama Kuzey Anadolu Fayı'nın Marmara Denizi'nden geçip Ege Denizi'ne doğru uzanan kısmı ve en doğu ucu ve Erzin'dan Bingöl'e kadar giden Yedisu segmenti olarak bilinen doğu ve batı ucu sismik boşluk olarak görülmekte. Deprem olma olasılığı yüksek. Marmara Denizi'nin hem kuzey hem güneyinden KAF kollara ayrılıyor, kuzeydeki kol için durum bu. Gemlik Körfezi'nde de kırılmayı bekleyen faylar var. Ege'de Çanakkale'de Ege Denizi'nde çok sayıda bölgesi deprem bekleniyor, zamanı bilemiyoruz ama tamamına yakını tehlikeli" dedi.
Bursa'da büyük deprem olur mu?
Doç. Dr. Özmen, Bursa'da uzun yıllardır büyük ölçekli deprem olmadığına dikkat çekti ve "Bursa'da da çok uzun yıllardır deprem olmadı, yeni diri faylar ortaya çıktı. Bu da tehlikeyi artırıyor" diyerek bölgeyi uyardı.
İstanbul'da büyük deprem riski: '6 Şubat depremlerinde görülen kaybın 4-5 katı kayıpla yüz yüze kalırız'
Senelerdir uzmanlar olası İstanbul depremine karşı uyarıyor. Özmen de "İstanbul'da en son 1766 yılında büyük deprem olmuş. 258 yıldır büyük deprem yok, gerilim birikti. Tehlike açısından. Risk açısından da Marmara Denizi içinde olabilecek deprem Marmara Denizi'ne kıyısı olan 7 ili hatta komşu iller dahil 11 ili etkiler. Türkiye nüfusunun 30 milyonu yaşıyor sanayi burada. Üretimin en fazla olduğu yer burası. Bir de 6 Şubat asrın felaketini yaşadık. 11 il etkilenmişti, 14 milyon nüfus vardı. Marmara'daki bina nüfus sayısını, fabrikaları göz önüne alınca ekonomik kayıp, bina can kaybı açısından yeterli önlem almazsak 6 Şubat depremlerinde görülen kaybın 4-5 katı kayıpla yüz yüze kalırız" şeklinde uyardı.
'İstanbul'da 7'den büyük deprem olasılığı yüksek'
Peki olası İstanbul depreminin büyüklüğü ne olur? Özmen, bu soruya "Kumburgaz segmenti ve Adalar segmenti var Sivrice açıklarından Adalar'a uzanan iki segmenti var. Ayrı ayrı kırılma ihtimali de var, bir arada olma ihtimali de var. 6 Şubat gibi. Ayrı ayrı da kırılsa 7'den büyük deprem üretmen potansiyeli büyük. Büyüklüğünü net diyemeyiz ama uzun zamandır deprem olmadığı için 7'den büyük deprem üretme potansiyeli büyük. 1766'da mayıs ve ağustos ayında 7'den büyük deprem meydana gelmiş. Demek ki bu fayın sicilinde var. 7'den fazla olma olasılığı var demek" yanıtını verdi.
Ankara'da büyük deprem olur mu?
Ankara, deprem açısından riskli bir kent olarak düşünülmez. Peki bu doğru mu? Doç. Dr. Özmen Ankara'nın sanılanın aksine '7'den büyük deprem üretme potansiyeli olan faylara yakın' olduğunu ifade etti ve İzmir örneği verdi:
"Ankara'nın deprem tehlikesi sanılanın aksine çok daha yüksek. Ankara deprem açısından tehlikesiz bir bölgede değil. Neden yanlış algı var? Ankara'nın hemen altından diri fay geçmiyor. Ankara'yı 30-40 km çevrelersek 4-5 büyüklüğünde bir deprem potansiyel var. Ama 60-70 km uzağa alırsak çemberi, kuzeyinde KAF, doğusunda Ezinepazar-Sungurlu Fayı, güneyinde Tuz Gölü, batısında Eskişehir fay zonu fayı gibi 7'den büyük deprem üretme potansiyeli olan faylar var. Ankara kentine uzaklığı bunların 70 km. En son İzmir'de deprem olmuştu 2020'de. İzmir depremi dedik, halbuki bu deprem İzmir'de değil, 75 km uzaklıkta oldu. Aynı durum Ankara için de geçerli olabilir. Ankara da etkilenir. Etimesgut'ta 3.5 büyüklüğünde bir deprem olmasına rağmen kentte yaşayanlar tarafından hissedildi. Yanlış algıyı düzeltme adına, sanılanın aksine Ankara'nın deprem tehlikesi daha yüksek. 2019'da yayınlanmış olan deprem tehlike haritasında Ankara da yüksek olarak yansıyor."
Türkiye'nin deprem bakımından en risksiz kenti hangisi?
Doç. Dr. Özmen, Türkiye'nin deprem bakımından her santimetresinin tehlike taşıdığına vurgu yaptı ve "Rize'de, hiç olmayan bir yerde bile 4.7 büyüklüğünde deprem oldu. Heyelana neden oldu. KAY Doğu Anadolu Fayına Ege'deki fay hatlarının deprem tehlikesi açısından daha yüksek. Diğer bölgeler de tehlikesiz diyemeyiz" dedi.
İzmir'e tsunami gelir mi? Kaç metre dalga oluşur?
Ege Denizi'nde devam eden deprem fırtınasına ilişkin Ege Bölgesi'nde yaşayanlar da tedirgin. Doç. Dr. Özmen, bölgenin tarihinde büyük deprem yaratma gücünün olduğuna dikkat çekti ve tsunami açısından yüreklere su serpti:
"Deprem fırtınası ocak sonunda başladı. Volkanik aktivite ve tektonik hareketlere bağlı, geçmişte de büyük depremler de olmuş, volkanik aktiviteler de olmuş. Bu bölgede 1956'da büyük deprem olmuş, 7'den büyük. Türkiye'de de tsunami dalgaları etkilemiş. Az hasara yol açmış. Bu depremler büyük depreme yol açmadan sönümleniyor genelde ama düşük olasılık da olsa 6.5 'i geçen deprem tsunamiye yol açabilir. Simülasyon yapıldı, en erken yarım saatte tsunaminin geleceği ortaya kondu. Maksimum 1 buçuk metreye varacağı saptandı tsunami dalgasının. Kıyıdan 100-150 metre içeri girer. Depremin büyüklüğü belli oluyor, AFAD da siren koydu, halka kaçacak süre kalır. Tsunami denince büyük dalgalar akla geliyor. Kesinlikle öyle bir şey olmaz."
