İslamı’n 5 şartından biri olan zekat dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda mala sahip Olan kilerin Allah rızası için ihtiyaç sahibi olan kişilere vermesi gereken belirli miktarda ifade etmektedir.
Zekat kimlere farzdır? Ne zaman verilir? Nasıl hesaplanır?
Farz ibadeti olan Zekat konusunu sizler için derledik. İşte detaylar…
Zekât Nedir? Zekât nasıl hesaplanır?
Zekât dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen belirli miktarda mala sahip olan kimselerin Allah rızası için vermeleri gereken belli miktar olarak ifade eder. Nisap, zekâtla yükümlü olan için esas alınan zenginlik ölçüsü. Bu ölçü, altında 20 miskal (80.18 Gr), devede 5, sığırda 30 koyun ve keçide 40 adettir. Günümüz koşullarında 80.18 Gr altını olan kişiler zengin sayılmıyor, fakat temel ihtiyaçları dışında minimum 80.18 Gr altın biriktirebilen kişi dinen zengin sayılmakta.
İslam, parayı ve altını şahıs malı olarak görmez.
İslam parayı kamunun da hakkı olan şahıs malı olarak görür. Kamu hakkının bulunduğu bir malın saklanması İslam'a göre doğru değil. Ancak bir yıl yetecek kadar ya da olağanüstü durumlarda lazım olacak kadar para biriktirme hakkınız var. Bu da 20 dinar yani yaklaşık 80-100 gram ağırlığında altın değeridir. Bir kişi, tüm toplumun hakkı olan bir parayı bir yıl boyunca elinde tutarsa, bir yıl sonra o paranın zekâtını vermeli. Zira bir yıl boyunca tüm millete ait bir parayı kendi menfaati için hapsetmiş olmakta. Ziynet eşyası olarak altın ve gümüş, kadınların altın ve gümüşten ziynet eşyasının zekâta tâbi olup olmadığı sahabe devrinden itibaren tartışmalıdır.
Zekat ile ilgili Hz. Peygamberden örnekler
Hz. Peygamber’den konuyla ilgili farklı rivayetleri değerlendiren ashap, tâbiîn ve müctehid imamların görüşlerini iki grupta toplamak mümkündür. 1. Ashaptan Hz. Ömer, İbn Mes‘ûd, Abdullah b. Amr; tâbiîn fakihlerinden İbrâhim en-Nehaî, Tâvûs, Mücâhid, Atâ b. Ebû Rebâh, Câbir b. Zeyd, İbn Sîrîn ve Meymûn b. Mihrân kadının mubah ziynet eşyasında zekât tahakkuk edeceği görüşündedir. Bu görüşü Ebû Hanîfe de benimsemiştir. 2. Ashaptan Câbir b. Abdullah, İbn Ömer, İbn Abbas, Enes b. Mâlik; tâbiîn fakihlerinden Saîd b. Müseyyeb, Katâde b. Diâme, Şa‘bî ve bir rivayette Hasan-ı Basrî ise kadının ziynet eşyasının zekâta tâbi olmayacağını söylemişlerdir. Bu görüşe İmam Mâlik, Şâfiî, Ahmed b. Hanbel, İshak b. Râhûye ve Ebû Ubeyd de katılmıştır (Ebû Ubeyd Kāsım b. Sellâm, s. 537-542). Öte yandan fakihler, kadınların altın ve gümüş dışındaki süs eşyasının zekâta tâbi olmadığında, erkeklerin kullandığı altın ve gümüş mâmulü malların -kullanımı erkekler için haram dahi olsa- zekâta tâbi olduğunda müttefiktir.
Ticari mallarda zekat
Esnaf, tüccar vb kar amacı güdülen ticarethaneler işleten kişilerin elindeki malların borçlarını düştükten sonraki karları da zekat kısmına girmekte. İslam dininde altın biriktirme yerine ticaret ile uğraşmak, yatırım yapmak, ziraat yapmak, üretime katkıda bulunmak, personel çalıştırarak başka insanlara katkıda bulunmak daha makbul sayıldığı için, 80.18 Gr altını olanın dinen zengin sayılmakta.
Cenabı Allah cc buyuruyor "Ve rahmet olunmanız için salâtı ikame edin [mali yönden ve zihinsel açıdan destek olma; toplumu aydınlatma kurumları oluşturun, ayakta tutun], zekâtı/vergiyi verin ve o elçiye itaat edin.” (Nur suresi / 56 ayet)
Zekat kimlere farzdır?
Zekât ile ilgili şartlar, zekâtın bir kimseye farz olmasını iki ayrı başlık altında toplayabiliriz. Öncelikle Müslüman’ın akıl sağlığı yerinde ve ergenlik çağına ermesi, hür olması gerekmekte, kazanç sağlayıcı nitelikte nisap miktarı mala sahip olmak, zekat verebilmek için gereken şartlardan biri de, (nisap) yani yeterli miktar da mal ya da servete sahip olduktan sonra üzerinden bir kameri yılın geçmesi ve yıl sonunda da nisap miktarını koruması gerekir.
Zekât vermenin belli bir zamanı var mı?
Zekât vermenin belli bir zamanı yoktur. Oruç ve hac ibadetlerinde olduğu gibi nisap miktarı malın üzerinden sene geçmiş olması konusunda da kameri ay hesabı uygulanmakta. Zekât vermekle yükümlü olanların, yükümlü oldukları andan itibaren en kısa zamanda zekâtlarını vermeleri gerekir. Çünkü zekât bir kulluk borcudur, borç da bir an önce ödenmesi makbuldür.
Zekât taksitle ödenir mi?
Zekâtta asıl olan, kişinin üzerine terettüp eden zekâtı bir an önce ödemesidir. Ancak peşin ödeme imkânı bulunmayan durumlarda bir yıl içinde taksitle de ödenebilmekte.
Zekât hesaplanırken borçlar düşülür mü?
Günümüzde ödeme planları uzun bir takvime bağlanmış olan TOKİ, kamu ve kredi türü borçlar tümüyle zekât borcundan düşülmemeli. Bu ödeme planları uzun vadeli olduğu için yani 10-20 yılı kapsadıkları için insanlar bu borçları hemen o yılda ödeme durumuyla karşı karşıya kalmamakta. Zekât yıllık bir ibadet olduğu için tabi olan mallardan, sadece “o zekât yılına ait olan birikmiş borçlar, vadesi o yıl içinde dolmuş veya dolacak olan ve dolayısıyla o zekât yılı içinde hemen ödenmesi gereken borçlar” düşülmeli.
Vergi zekat yerine geçer mi?
Vergi vatandaşlık görevi olduğu için zekat ise dini bir yükümlülük olduğu için zekattan düşülmez. Zekât ile vergi, mükellefiyet, temel gaye, oran, miktar ve harcanacağı yerler bakımından birbirinden farklıdır. Bu nedenle zekat ile vergi borçları örtüşmemektedir.
İhtiyaç duyulan araç gereç ve malzemeden zekat düşer mi?
Bir mesleğin icrası için gerekli olan araç ve makine ekipmanlar aslî ihtiyaçlar kapsamında yer almakta. Dolayısıyla bunların zekâtının verilmesi gerekmez. Kişinin kendi mesleğinin icrası için değil de, ticaret için üretilen veya alınıp satılan araç-gereç, malzeme ve makinelerin zekâtının verilmesi gerekmekte.
Kira gelirleri zekata tabi mi?
Bir yıllık borcu ve aslî ihtiyaçları dışında 80.18 Gr altını veya bu miktar değerinde malı veya parası olan kimseler, dinen zengin sayılır. Kira gelirlerinin zekâta tâbi diğer mal ve gelirlerle birlikte, temel ihtiyaçlar ve borçlar çıktıktan sonra nisap miktarına (80.18 Gr Altın veya değeri) ulaşması ve üzerinden bir yıl geçmesi hâlinde kırkta bir ( % 2,5) oranında zekâtının verilmesi gerekmekte.
Ticaret malının zekatı nasıl hesaplanır?
Ticaret malları, kar amacıyla alınıp satılan mallardır. 80.18 Gr. altın değerinde ticaret malına sahip olan kişinin, nisab miktarı kadar mala sahip olmasının üzerinden bir yıl geçmesi hâlinde, kırkta bir (% 2,5) oranında zekâtını vermesi gerekir.
Ticaret malları için de aynı ilke geçerlidir. Bu itibarla, ticaret malının zekâtı verilirken, satıldığı takdirde elde edilecek kâr dikkate alınmadan bizzat kendisinden zekât veriyormuş gibi zekâtın verileceği tarihteki maliyet değeri esas alınır.
Kadınların ziynet eşyasından zekat vermesi gerekir mi?
Altın ve gümüşten yapılmış ziynet eşyaları, zekât için gerekli diğer şartları da taşıdığı takdirde Hanefî mezhebine göre zekâta tâbidir. Bu itibarla altından yapılmış ziynet eşyaları, 80.18 Gr. veya daha fazla olup üzerinden de bir yıl geçmiş ise kırkta biri oranında zekâtları verilir. Altın ve gümüş dışındaki maden ve taşlardan mamul ziynet eşyası ise zekâta tâbi değildir. Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî bilginlerine göre ise, kadının normal olarak takıp kullandığı ziynet (takı) eşyası, aslî ihtiyacı sayıldığından bunlardan zekât gerekmez.
