Bilim insanı Özden Baltekin'i ekibiyle birlikte 8 milyon sterlinlik Longitude (Boylam) Ödülü'ne kavuşturan çalışma, vücuttaki bakteriyi ve bu bakteriye iyi gelecek antibiyotiği 45 dakika içinde saptayabilen bir test. Testin en dikkat çeken özelliklerinden biri, bakteri gelişimini gözlemleyebilme olanağı sunan nanoçiplere sahip olması.
250’den fazla başvuru arasından, 17 kişilik jüri tarafından ödüle layık görülen çalışma, günümüzün en önemli sağlık problemlerinden olan antibiyotik direncine son verecek özellikte olması sebebiyle, bilim dünyasında 'çığır açacak' icat olarak nitelendiriliyor.
İdrar yolu enfeksiyonlarında, enfeksiyonun bakteri kaynaklı olup olmadığını tespit eden ve tespit edilen bakteri için hangi antibiyotiğin kullanılması gerektiğini saptayan test, yanlış ve gereksiz antibiyotik kullanımının da önüne geçiyor. Testin bir diğer dikkat çekici özelliği ise, benzerleri 3 gün içinde sonuçlanırken, 45 dakikada sonuç verebilmesi.
İsveç’in Uppsala Üniversitesi’nde doktora yaparken testle ilgili çalışmalara başlayan Özden Baltekin, icat ettiği test tekniğini şirket kurarak kurumsallaştıktan sonra geliştirince, ödüle doğru yolculuğunda büyük yol kat ediyor. Bugün Sysmex Astrego Şirketi’nde Program Yönetim Direktörü olan Baltekin, testin başarısını kullandıkları nanoçiplerle tek bir bakterinin gelişimini gözlemleyebilmeleri olduğunu belirtiyor.
İlaçlara karşı dirençli olan enfeksiyonlar sebebiyle dünya çapında her yıl milyonlarca insan hayatını kaybediyor. Bu durumun önüne geçebilmek için, 10 yıl önce teması ‘antimikrobiyal direnç’ olarak açıklanan ödül, sahibini ancak 2024 yılında bulabildi. Maddi anlamında Nobel’den 10 kat büyük bir ödülü içeren Longitude (Boylam), tarihte ikinci kez veriliyor.
Sağlık konusunda dünya çapında bir imza niteliğindeki buluşta emeği olan Baltekin, gereksiz antibiyotik kullanımını azalttıkları ve bakteriye en uygun antibiyotiği en kısa sürede saptayabildikleri için testin öneminin büyük olduğunu ifade ederken, 8 milyon sterlinlik ödülün testin desteklenip geliştirilmesi anlamında kendilerine büyük fayda sağlayacağını belirtiyor.
Testin bakteri saptama ve doğru antibiyotiği belirleme konusunda yüzde 90 güvenilir olduğunu belirten Baltekin, yaptıkları çalışmalarla daha da geliştirecekleri testin İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri kapsamına alınıp alınmayacağına zamanla karar verileceğini belirtti.
