Hıdırellez, Türk kültürünün manevi unsurlarındandır. Doğum, evlilik, savaş zaferleri ve mevsim yenilikleri hep bir coşku ile kutlanmaktaydı. Asırlardır devam eden ve hala günümüzde de eski kuşakların etkisiyle kutlanmaya devam etmekte.
Hıdırellez Nedir?
- Hıdırellez, mevsim bayramı olarak hatırlarda kalan, Türk kültürü için önemli bir gündür. Baharın başlangıç döneminde, neredeyse tüm insanlara neşe ve huzur veren, evleri bereketlendiren bir gündür.
- Dünya tarihinde bilinen en eski bayram olarak kabul edilmektedir.
- Hıdırellez; tabiatın uyandığı ve canlandığı bir günü simgeler. O gün, tüm evlere bereket gelir ve her şey yenilenir.
- İnsanlık tarihinde epey önemli bir yer arz eder. Öyle ki UNESCO tarafından “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi” içeriğinde Hıdırellez Bayramı’nı görebilirsiniz. İnsan ve doğa arasındaki uyumun, minnetin ve teşekkürün bir yansıması olarak hayatta kendini gösterir. Her yıl heyecan ile beklenen, geldiğinde ise coşku ile kutlanan bu bayram insanların birbirine olan hoşgörü ve yardımlaşma duygularını da pekiştirmektedir.
- Baharın kutlanması Hıdırellez ve Nevruz ile can bulmaktadır.
- Nevruz 21 Mart’a özgü bir kutlamadır. Türklerin Ergenekon’da demir dağı eritmesini ve doğanın uyanışını temsil eder.
- Hıdırellez ise yine asırlardır kutlanan, baharın geldiğini ifade eden önemli bir gündür.
- Her iki bahar bayramı da tüm insanlık için var olan, bütün insanları bir araya getiren kıymetli ve bereketli bir gündür.
Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?
- Hıdırellez her yıl mayıs ayı geldiğinde kutlanmaktadır.
- Çok uzun zamandır 6 Mayıs Hıdırellez Bayramı olarak insanlar arasında anlam bulur. Rumi takvime göre ise 23 Nisan’da kutlamalar yapılmaktadır.
- Eskiden halk arasındaki takvimler iki kısımdan oluşmaktaydı.
- 6 Mayıs’tan ve 8 Kasım’a kadar olan günler yaz mevsimi olarak kabul edilirdi.
- Bu dönem Hızır mevsimi olarak da bilinirdi.
- 8 Kasım’dan başlayarak 6 Mayıs’a kadar geçen süre ise; Kasım günleri yani kış mevsimi adıyla akıllarda kalırdı.
- Bu iki mevsim arasındaki geçiş süresinde ise 6 Mayıs yazın başladığı gün sayılıp kutlamalar yapılırdı.
Hıdırellez Ritüelleri: Hıdırellez’de Neler Yapılır?
Ülkemizde neşe ve beraberlikle kutlanan bu gün için Hıdırellez şenlikleri düzenlenir. Köy ve kasabalar başta olmak üzere, neredeyse tüm şehirlerde şarkılarla, eğlencelerle ve bol sohbetli pikniklerle, doya doya Hıdırellez Bayramı yaşanır. Bu güne has bir özellik olan birkaç inanışı inceleyecek olursak şu maddeleri görebilirsiniz:
- Düzen ve Temizlik: Hıdırellez gününde Hızır’ın tüm evlere uğrayacağına inanıldığı için, insanlar evlerini baştan sona kadar temizler. Bir çöp kalmayacak şekilde eve çeki düzen verilir. Çünkü Hızır her eve uğrayacaktır ve her aile için bereketle huzur getirecektir. Temiz olmayan eve gelmeyeceğine inanılır. Ev temizliğinden sonra kişisel bakıma da önem verilir. Herkes tertemiz şekilde Hızır’ın eve uğramasını bekler. Özellikle beyaz kıyafetler tercih edilir. Çünkü Hızır da beyaz kıyafeti ile gelecektir.
- Hıdırellez Dilekleri: Bu kutsal günde her dileğin kabul olacağına inanılır. Bu sebeple insanlar “Hıdırlık” adı verilen çevre tarafından kabul görülen mezarlık, türbe, yatır ve tek kalan ağaç gibi yerlerde dilek tutmak için toplanırlar. Dileklerini dua ve semboller ile dile getirirler. Hıdırellez dilekleri her zaman kalpten ve içten yapılmalıdır. Özellikle çocuk sahibi olmak isteyenler ve evlilik isteyenler bu günlerde dilek tutarlar. Kimi aileler tarafından bu günde kurbanlar kesilir ve ihtiyaç sahiplerine dağıtılır. Oruç tutmak da değer gören bir inanıştır.
- Ağaçlar ve Çiçekler: Hıdırellez gününde bazı çiçek ve ağaçlar daha da değerli olmaktadır. O günün sabahında kırlardan toplanılan ve yenilebilen bitkiler, gün içinde tüketilir. Şifa getireceğine inanıldığı için çeşmelerden alınan sular da o gün herkes tarafından içilir. Kuzu etinden ve bahar yeşilliklerinden yapılan Hıdırellez pilavı ise yiyenlere şifa getirir diye bilinmektedir.
- Bereket İçin: Hızır’ın eve bereket getirmesi için, geceden tencerelerin kapakları açık bırakılır. Cüzdan ve çantaların da yine aynı şekilde ağız kısmı kapatılmaz. Gün içinde dualar okunur ve şükür namazları kılınır.
- Gül Ağacına Dilek: Hıdırellez gül ağacına dilek tutarak değer gören unsurlar arasında yer alır. Hızır ve İlyas Peygamber’in gül ağacı altında buluştuklarına inanıldığı için diğer ağaçlar pek ilgi görmez. Bir kağıda dilekler yazılır, iple bağlanır ve gül ağacının dibinde gömülür. Dilekler renkli şeritlerle de anlam kazanacaktır. Gül ağacının dallarına asılan renkli ipler veya şeritler ile Hızır’dan bir ev, araba veya mutlu bir yuva dilenir. Şeritlerin uç kısmına dileklerinizi yazılır. Dilekler tutulur, dua edilir ve şeritler ağacın dalına asılır. Gül ağacının dibine gömülen dilekler, ertesi sabah kimse görmeden alınır ve akan bir suya atılır. Bunun nedeni ise, İlyas’ın denizden gelmesine inanılmasıdır. (5 mayıs akşam ezanı vakti yapılır)
- Baht Açma: Hayatı boyunca şanssızlıklar yaşayan kişilere umut olan Hıdırellez’de baht açma törenleri yapılmaktadır. Dualar ile geçen bu törenler, ülkemizde hemen hemen her yörede can bulmuştur. Denizli’de bahtiyar, Türkmenler’de mantıfar, Balıkesir’de dağara yüzük atma, Erzurum’da ise mani çekme adı ile baht açma merasimleri insanlara şans getiren bir unsurdur.
- Şenlikler: 6 Mayıs sabahından başlayan şenliklerde, tekerlekler yakılarak Hıdırellez ateşi yakılır. Bu ateşin üzerinden 3 defa koşarak atlamak da şifa getirecek ve kötülükleri yok edecek bir inanıştır. Sazlı sözlü eğlenceler ile geçen bu günde mangallar da yakılır. Hep bir ağızdan söylenen Hıdırellez şarkısı da güne canlılık katar. Bu şarkılarda doğaya minnet ve teşekkür dile getirilir.
- Hıdırellez Manileri: Hıdırellez şenliklerinde sözlü kültür de önemli bir yer arz eder. Manilerin yazılı olduğu bir kese içinden özellikle genç kızlar sırayla mani çeker. İçinde yazılı olanı sesli şekilde okurlar. Manilerin genç kızların kısmetini açacağına inanılır.
HIDIRELLEZDE NELER YAPILMAZ?
5 Mayıs akşamı evlenme çağına gelmiş kızlara bulaşık yıkattırılmaz.
Hıdırellez günü, hiçbir yeşil dalından koparılmaz.
Hıdırellez Önemi ve Hikayesi
- Hıdırellez Hızır İlyas sözcüklerinden bir araya gelen bir kelimedir aslında. Hızır Peygamber ve İlyas Peygamber’in yeryüzünde buluştuğu günü temsil eder.
- Hızır ve İlyas isimlerinin birleşmesinden ve sözlü kültür ile kaynaşmasından oluşmaktadır.
- Hıdırellez efsanesi manevi bir değer olduğu için, eleştiriye ve yoruma da açıktır.
- Şu güne kadar pek çok söylem yer alır. Mezopotamya, Anadolu ve İslamiyet Öncesi Türk Kültürü unsuru olduğuna dair iddialar vardır.
- Hıdırellez; tek bir millete ait özel bir gün değildir. Güzel anların kutlanması, baharın gelişinde hazırlıkların yapılması asırlardır devam eden ve canlılığını koruyan bir etkinliktir.
- Törenler evrensel bir olgudur ve tüm insanlık için anlam ifade eder.
- Hıdırellez’in kahramanı olan Hızır Peygamber; Türk insanının değer verdiği, kutsal kabul gördüğü bir ritüel olarak bilinmektedir.
- Hızır, Hıdırellez vaktinde gelip evlere bereket katar, hastaları iyileştirir, kıtlığı ve insanlık için olumsuz ne varsa alıp götürürmüş. Ölümsüzlük suyunu içtiği için, ulu bir kişi olarak bilinmektedir. İnsanların zor günlerde sıkça kullandığı “Hızır gibi yetiştin.” ifadesi de Hızır Peygamber’den gelmektedir.
- Her yıl 6 Mayıs gününde kutlanan Hıdırellez Bayramı’nda, Hızır insanlara sağlık verip açları doyurup bahar mevsimini başlatırmış.
- Bu inanışa göre de Hıdırellez, Hızır olmadan asla anlam kazanamayacaktır. İnsan, doğa ve Hızır ile bir bütün oluşturup karşılıklı minnet içermektedir.
HIDIRELLEZ DUASI
Hıdırellez gecesi yapılan dualardan biri de şu şekildedir:
Bismillahirahmanirahim
Bin bir adım bir adım /Allah bir adım adım / Kerim kerem Allah /Başımda bir duman var yardım eyle ya Allah / La ilaha illallah muhammeden resullullah yetiş imdadıma hızır ile Allah birsin sen kulla mişersin biz gibi kulların yardımcısı sensin hızır deryada erdim murada amin.
Editör: Haber Merkezi - SK
