Yaz gündönümü veya diğer adıyla yaz ekinoksu, kuzey yarımkürede Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesine dik gelmesiyle, gündüz süresinin sene içerisindeki en uzun haliyle yaşanmasıdır. Her yıl 21 Haziran tarihinde meydana gelen bu doğa olayı, kuzey yarımküre için yaz başlangıcı, güney yarımküre için ise kış başlangıcı kabul edilir. Ülkemiz kuzey yarımkürede bulunduğu için, yaz gündönümü Türkiye'de 21 Haziran'da, kış gündönümü ve en uzun gece ise 21 Aralık'ta yaşanmakta.
Ekinoks Neden Gerçekleşiyor?
Gece ve gündüz süreleri, ekvator enlemi dışında bulunan her yerde günden güne farklılık gösterir. Bunun temel sebebi ise dünyanın eksen eğimidir. Ekliptik eksen ve Dünya ekseni arasındaki 23°27’ açı sebebiyle, Güneş ışınları farklı tarihlerde farklı noktalara dikey açıyla geliyor. Gün dönümlerinde ise Güneş ışınlarının Yengeç veya Oğlak dönencelerine 90° açıyla düşmesi, ekinoks veya solstis şeklinde isimlendirilmekte.
Eksen Eğikliği Olmasa Neler Yaşanırdı?
Gezegenimiz Güneş karşısında eğik açıyla dönmüyor olsaydı, yıl içinde her günü ve geceyi 12 saatlik dilimler halinde yaşayacaktık yani Güneş her gün aynı saatte doğup aynı saatte batacaktı. Bu durumda kutuplarda yılın bütün dönemlerinde gece yaşanır, dönence ve kutup dairesi gibi kavramlar olmazdı. Ayrıca mevsimler yaşanmaz, iklim kuşakları ortadan kalkar, birçok hayvan ve bitki türü azalırdı.
En Uzun Gündüz Nerede Yaşanıyor?
Şu anki haliyle 21 Haziran’da kuzey yarımküre, 21 Aralık’ta ise güney yarımküre Güneşe maksimum eğimle dönük oluyor. 21 Haziran'da kuzey yarımkürede kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzuyor. Kuzey kutup dairesinde ise 24 saat gündüz yaşanıyor ve Güneş bu tarihte batmıyor. Yengeç dönencesinin kuzeyinde bulunan ülkeler, Güneş ışınlarını alabileceği en dik açıyla aldığı için, sene içindeki en kısa gölge boyları yaz gündönümünde ölçülmekte. 21 Haziran'dan sonra ise Türkiye ve diğer kuzey yarımküre ülkelerinde gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar.
